در حمل و نقل بین‌المللی، اسناد حمل بین المللی کالا نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. این اسناد به عنوان مدارک رسمی و قانونی برای انتقال کالا از مبدأ به مقصد عمل می‌کنند و حقوق و تعهدات همه طرف‌های درگیر را تعیین می‌نمایند.

اسناد حمل عبارتند از مدارکی که دربرگیرنده اطلاعاتی از محصول و کالاهای وارداتی و صادراتی هستند. این اسناد مشخصات محمولات را در خود جای می دهند و به عنوان شناسنامه ای برای کالا به حساب می آیند که در حمل و نقل های بین المللی و خرید و فروش خارجی مورد استفاده قرار می گیرند.

این اسناد برای ترخیص کالا و انجام تشریفات گمرکی ضروری هستند از این رو در صورتی که ایراد یا نقصی در هر یک از اسناد حمل وجود داشته باشد، پرداخت وجه به فروشنده و نیز ترخیص کالا از گمرک و دریافت آن با مشکل مواجه می شود.

انواع اسناد حمل بین المللی کالا

اسناد حمل کالا به دو دسته تقسیم می شوند.

1- اسناد حمل متعارف

2- اسناد حمل نامتعارف(اسناد حل خاص)

اسناد حمل متعارف

بارنامه (Bill of Lading-B/L)

اولین نوع اسناد حمل در حمل و نقل بین‌المللی، بارنامه است. بارنامه سندی است که بین ارسال‌کننده کالا و شرکت حمل‌کننده منعقد می‌شود و حاوی اطلاعاتی چون نوع، مقدار و شرایط کالا، مبدأ و مقصد، نام فرستنده و گیرنده و همچنین شرایط حمل و نقل می‌باشد.

بارنامه 3 کاربرد متفاوت دارد که عبارتند از:

• سند مالکیت (Document of Title): این سند به‌ عنوان مدرکی برای مالکیت کالاها عمل می‌کند.
• شاهدی بر قرارداد حمل‌و‌نقل (Evidence of Contract of Carriage): بارنامه شاهدی بر قرارداد حمل‌و‌نقل بین فرستنده و حامل است
• مدرک دریافت کالاها (Evidence of Receipt of Goods): این سند نشان می‌دهد که کالاها به وسیله حامل دریافت شده‌اند.

ﭘﻴﺶ ﻓﺎﻛﺘﻮﺭ (Proforma Invoice)

پیش فاکتور یا Proforma Invoice به‌عنوان ابتدایی‌ترین سند بین اسناد حمل شناخته می‌شود. فروشنده این سند را به درخواست خریدار برای آغاز مراحل واردات کالا صادر می‌کند. پیش‌فاکتور یک سند تجاری است، اما با این تفاوت که قبل از صورت گرفتن معامله و تعیین قیمت نهایی صادر می‌شود.

فاكتور (Commercial Invoice) 

فاکتور یکی از اسنادی است که بیانگر ارزش واقعی کالاهای خریداری شده است که باید برای محاسبه حقوق و عوارض و مالیات به گمرک عرضه شود.

این سند بیشتر توسط مقامات گمرکی برای طبقه‌بندی صحیح کالاها و محاسبه عوارض و مالیات مورد استفاده قرار می‌گیرد. فاکتور توسط فروشنده به‌عنوان مدرکی برای اثبات فروش به خریدار صادر می‌شود.

لیست بسته‌بندی یا عدل‌بندی (Packing List)

از دیگر اسناد حمل کالا و مدارک لازم جهت ترخیص کالا لیست بندی و یا عدل بندی می‌باشد که نشان دهنده جزئیات هر یک از کالاهای خریداری شده است. این جزئیات شامل اطلاعاتی مانند ابعاد، وزن، تعداد کالا و.. می‌باشد. البته لازم به ذکر است که قیمت در این سند وجود ندارد.

پکینگ لیست ریز (Detail packing list)

از دیگر مدارک لازم ترخیص کالا می‌توان به پکینگ لیست اشاره کرد. پکینگ لیست یک سند بین المللی است که در آن اطلاعاتی مانند ابعاد و نحوه بسته بندی کالا ذکر می‌شوند. لازم به ذکر است پکینگ لیست را می‌توان در کنار فاکتور تجاری ارائه نمود، اما پکینگ لیست نمی‌تواند جایگزین فاکتور تجاری شود. 

گاهی اوقات از پکینگ لیست به عنوان نام های دیگر یاد می شود که عبارتند از: لیست حمل و نقل، لیست مشتری، برگه بسته بندی، صورتحساب بسته و دفتر تحویل می‌باشد.

گواهی مبدا (Certificate of Origin)

گواهی مبدا که از اسناد حمل و نقل بین المللی به شمار می رود، سندی بین المللی است که کشور سازنده یا تولیدکننده کالا در آن درج شده است. این سند توسط اتاق بازرگانی کشور صادر کننده به خریدار ارائه می شود تا در زمان ترخیص کالا از گمرک از آن استفاده کند.

بیمه‌نامه (Insurance Policy) 

داشتن بیمه نامه یکی از مهم ترین اسناد حمل و نقل کالا است؛ زیرا در این مسیر خطراتی وجود دارد که ممکن است سبب ضرر و زیان برای خریدار شوند. بنابراین بیمه کردن بار ها و داشتن بیمه نامه، محموله ارسالی را در برابر خطرات احتمالی حفظ می­ کند. 

گواهی آزمایش یا بازرسی (Test report or Inspection Certificate)

گواهی آزمایش یا بازرسی کالا توسط نماینده شرکت‌های بازرسی صادر می‌شود. در این سند بسته‌بندی، اندازه و ابعاد کالا، نحوه بارگیری و کیفیت و سالم بودن محموله مورد‌ بررسی قرار می‌گیرد. کلیه اطلاعات درج شده مرتبط با کالا در این سند باید مطابق با استانداردهای گمرکی باشد؛ زیرا کلیه این اطلاعات توسط بازرسین گمرکی بررسی خواهند شد.

ﮔﻮﺍﻫﻲ ﻧﺎﻣﻪ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ

برای تکمیل پاسخ سوال «اسناد حمل چیست» باید به شرح گواهینامه صادرت در حمل‌ونقل بین‌المللی نیز بپردازیم. گواهینامه صادرات یک از اسناد حمل مهم در تجارت برون‌مرزی یا بین‌المللی است. این سند که یکی از مدارک لازم به‌منظور ترخیص کالا محسوب می‌شود باید توسط صادر‌کننده کالا ارائه شود. مشخصاتی از جمله مبدا و مقصد کالا در گواهینامه صادرات درج می‌شوند.

اسناد حمل نامتعارف یا اسناد حمل خاص

این اسناد بسته به اینکه کالایی که قرار است حمل شود چه ویژگی های خاصی دارد متفاوت است.

• سیاهه تایید شده (Legalized)
• سیاهه گواهی شده (Certified Invoice) 
• سیاهه کنسولی (Consular Invoice) 
• گواهی وزن (Weight Certificate) 
• گواهی لیست سیاه (Black List Certificate) 
• گواهی آنالیز سازنده کالا (Manufacturer Analysis Certificate)
• گواهی ضد عفونی (Fumigation Certificate)
• گواهی بهداشت و سلامت (Health Veterinary & Sanitary Certificate) 
• گواهی بازرسی کالا در مبدا مثل COI

کلام آخر

به طور کل می توان گفت، اسناد حمل و نقل از جمله بارنامه، فاکتور، گواهی‌های مبدأ و پکینگ لیست، نقش بسیار مهمی در صحت و سلامت فرآیند حمل و نقل بین المللی دارند. تطبیق صحیح این اسناد با قراردادهای فروش، اطمینان از انجام صحیح تجارت و کاهش ریسک‌های مرتبط با حمل و نقل را فراهم می‌آورد. انتخاب بهترین نوع اسناد با تحلیل مقایسه‌ای نیز به شرکت‌ها کمک می‌کند تا فرآیند تجاری خود را بهبود بخشند. بنابراین، رعایت و استفاده صحیح از این اسناد ضروری است تا به بهترین نتایج در حمل و نقل بین المللی دست یافته شود.

شرکت حمل و نقل بین المللی راهگشا کالا کلیه نیازها و سوالات شما را در مورد اسناد حمل بین المللی کالا و چگونگی صدور آنها برای شما در صورت نیاز بیشتر تشریح خواهد کرد، کافیست با کارشناسان این شرکت از طریق شماره های درج شده درون سایت در ارتباط باشید.